KALİTENİN TARİHÇESİ
Kalite terimi önceden beri bilinen ve üzerinde durulan bir olgudur.
Kalite terimi önceden beri bilinen ve üzerinde durulan bir olgudur. M.Ö. 2000'li yıllarda ilk olarak Babil'de, Hammurabi yasalarında kalite kavramıyla alakalı incelemeler olduğu görülmektedir. Kalitenin gelişme evresinde ortaçağ Avrupa'sında mühim görülebilecek gelişimlerden birisi de Gutenberg'in matbaayı keşfetmesidir. Matbaanın keşfedilmesi değiştirilebilen standart parça üretimi ve kullanımının prototipi olarak görülmektedir. Başka bir örnekte de Venedik'te deniz kuvvetlerinin silah ve cephane gereksinimlerinin giderilmesi hedefi ile silah fabrikasının kurulmasıdır. Ordunun gereksinimi olan ok ve yayları yapan bu üretim evinde her çeşit yaya uygunluk gösteren standart ok üretmek ve bunları envanterde bulundurmak zaruriydi. İngiltere'de 17. Yüzyılda Kral 1. Charles tarafınca krallık silahlı güçlerinin kullanması gereken bütün silah ve mühimmatların standartlaşmasını sağlamak adına kurulan kurul, standart bölümündeki ilk emsallerden birisidir. 18. Yüzyılın bitiminde Sanayi Devrimi'nin meydana gelmesiyle kalitenin çok daha detaylı biçimde incelenmesi söz konusu olmuştur.
Sanayi Devrimi'nden sonra hızlı üretime geçiş, işgücünün çalıştırılmasında yönergelerin, yöntemlerin ve standartların ehemmiyetini ortaya koymuştur. Bu anlamda Taylor, işi olası en ufak bölümlerine ayırarak nasıl ve ne kadar zamanda ortaya çıkması gerektiğini hesaplayarak birtakım standartlar geliştirmiştir. Standartların belirlenmesiyle birinci kalite adam terimi ortaya çıkmış ve standartlarla uyumlu iş yapanların veya standartın üzerinde üretim yapanların mükafatlandırılması gerektiğini önermiştir. Bu şekilde üretim ve kalitede artma, verimsizlik ve maliyetlerde düşüş elde edilmiştir. Taylor bilimsel idare prensiplerinin tatbik edilmesiyle verimliliğin artacağı kanaatindedir. Taylor bu uğurda demir yolu çalışanlarıyla ve dökme demir işinde çalışanların üzerinde türlü çalışmalar yapmıştır. Çalışmalarında bir çalışanın yaptığı her çalışmanın zamanını kayıt altına almıştır. Bu sayede her çalışanın bir işi yapacağı standart zamanın hesaplanması ile günde yapılabilecek üretim sayısı hesaplanabilecektir. Bu yönde demir yükleme işinde yapmış olduğu bu süre ve hareket araştırmaları sayesinde demir yükleme sayısında artış sağlamayı başarmıştır. Taylor standartların altında üretim yapan bir çalışana normal maaş, standartları geçen çalışanlara ise yüksek maaş verilmesi görüşünü ortaya atmıştır. Taylor'un bu uyguladığı yönteme "parça başı ücret yöntemi" denir. Bu yönteme göre çalışanlar daha çok ücret almak için üretimde standardı geçmeye özen gösterecekleri için verimlilikte de otomatik olarak artış görülecektir.
Taylor Kuzey Amerika'da, atölye seviyesinde verimlilik faaliyetlerini arttırırken, bilimsel idare hususundaki çalışmalarıyla tanınan Weber, idarenin prensipleri ve bürokrasi hususunda Almanya'da yeni kuramlar geliştirmiştir. Weber'in kalite idaresine olan katkıları, düzen kurma, vazife, mesuliyet ve yetki dağılımının akla dayanan ve bilimsel bir biçimde yapılmasını temin etmek şeklinde olmuştur.
Kalite idaresi ile alakalı ilk sistemli faaliyetler 1932 senesinde W. F. Shewart'ın yaptığı çalışmalara kadar dayandırılabilir. Kalitenin bütün firma hareketlerini yönlendirecek ve farklı bir idare fikri oluşturacak seviyeye gelmesi ise 1980'lerde olmuştur. Bu devirde, istatistiki kalite kontrolü çalışmaları şeklinde görülen kalite çalışmaları birtakım kişi veya departmanların mesul olduğu bir iş ya da uzmanlık alanı olarak gelişmeye başlanmıştır.
1950 – 1960'lı senelerde Philip Crosby, GenichiTaguchi, EdwardsDeming, Joseph Juran, KauroIshikawa ve Armand Feigenbaum gibi isimler başta olmak üzere kalite kavramı yönlendiren insanlar tarafınca yapılan faaliyetler ve öne sürülen fikirler, globalizasyon ile birlikte kalite kavramının tüm firma çalışmalarını yönlendiren bir ana kavram şeklini almasını sağlamıştır.
Kalitenin tarihi gelişmesini genel olarak muayene, kalite kontrol, kalite güvence ve toplam kalite olarak dört seviyede toplayabiliriz. Aşağıdaki kısımlarda bu devirlere ait bilgiler açıklanmıştır.
Muayene
Bu seviyenin ana yaklaşımı kusurlu ürünlerin müşteriye gitmemesini sağlamaktır. Muayene işlemi üretimin son seviyesinde uygulanması nedeniyle türlü açılardan kaynak müsrifliğine neden olmakta ve ekonomik maliyetleri arttırmaktadır. Bu yaklaşımda müşteriler sakınırken üretici firmalar sıkıntılı durumda kalabilmektedir. Kusurlu ürünler üreticiler açısından ekonomik maliyet oluşturur. Bu durumdan üretici firmaların da sakındığı bir düzen üzerinde durulmuş ve bir sonraki seviyeye geçiş sağlanmıştır.
Kalite Kontrol
Kontrol, rastgele çalışmaların daha önce tespit edilen kaideler çerçevesinde belirli hedefleri gerçekleştirecek şekilde uygulamasını sağlama işlevi olarak tanımlanabilir. Kalite kontrolü; ürünün kalitesini arttırmayı, ulaşılan kalite seviyesini korumayı ve ürün maliyetini minimum seviyede tutmayı hedeflemektedir. Kalite kontrolü, ürünün üretiminden müşteriye ulaşımına kadar devam eder. Kalite kontrol işlevi aşağıdaki ana adımları içerir:
• Standartların Belirlenmesi: Tepe idaresi politikaları, müşteri talep ve gereksinimleri ile teknolojik olanaklar incelenip alınarak, ürün kalitesi ile alakalı maliyet, güvenilirlik ve performans standartları tespit edilir.
• Uygunluk Değerlendirmesi: Ürünün kalite niteliklerinin, daha önce tespit edilen standartlara uygun olup olmadığı değerlendirilir.
• Düzeltici Kararlar Alınması: Standartlardan tolerans sınırları dışına çıkan sapmalar meydana geldiğinde gereken düzeltici kararlar alınır.
• Geliştirme Çalışmaları: Kalite ile alakalı maliyet, güvenilirlik ve performans standartları geliştirilir; yeni prosedür ve teknolojik imkanlar araştırılır.
Kalite Güvence
Kalite güvence, ürün ya da hizmetin belirtilmiş zorunlulukları yerine getirmesinde yeteri kadar güveni sağlayacak düzenli ve sistemli çalışmalar bütünü olarak tarif edilir. Kalite güvence, daha önce belirtilmiş ürünün kalite standartlarını meydana getiren ve bunların korunmasını sağlayan prosedürleri, kaideleri ve politikaları içeren sistemdir. Kalite güvencesi sistemi, kaliteye tesir eden iç ve dış ögeleri kapsamaktadır.
Sanayi Devrimi'nden sonra hızlı üretime geçiş, işgücünün çalıştırılmasında yönergelerin, yöntemlerin ve standartların ehemmiyetini ortaya koymuştur. Bu anlamda Taylor, işi olası en ufak bölümlerine ayırarak nasıl ve ne kadar zamanda ortaya çıkması gerektiğini hesaplayarak birtakım standartlar geliştirmiştir. Standartların belirlenmesiyle birinci kalite adam terimi ortaya çıkmış ve standartlarla uyumlu iş yapanların veya standartın üzerinde üretim yapanların mükafatlandırılması gerektiğini önermiştir. Bu şekilde üretim ve kalitede artma, verimsizlik ve maliyetlerde düşüş elde edilmiştir. Taylor bilimsel idare prensiplerinin tatbik edilmesiyle verimliliğin artacağı kanaatindedir. Taylor bu uğurda demir yolu çalışanlarıyla ve dökme demir işinde çalışanların üzerinde türlü çalışmalar yapmıştır. Çalışmalarında bir çalışanın yaptığı her çalışmanın zamanını kayıt altına almıştır. Bu sayede her çalışanın bir işi yapacağı standart zamanın hesaplanması ile günde yapılabilecek üretim sayısı hesaplanabilecektir. Bu yönde demir yükleme işinde yapmış olduğu bu süre ve hareket araştırmaları sayesinde demir yükleme sayısında artış sağlamayı başarmıştır. Taylor standartların altında üretim yapan bir çalışana normal maaş, standartları geçen çalışanlara ise yüksek maaş verilmesi görüşünü ortaya atmıştır. Taylor'un bu uyguladığı yönteme "parça başı ücret yöntemi" denir. Bu yönteme göre çalışanlar daha çok ücret almak için üretimde standardı geçmeye özen gösterecekleri için verimlilikte de otomatik olarak artış görülecektir.
Taylor Kuzey Amerika'da, atölye seviyesinde verimlilik faaliyetlerini arttırırken, bilimsel idare hususundaki çalışmalarıyla tanınan Weber, idarenin prensipleri ve bürokrasi hususunda Almanya'da yeni kuramlar geliştirmiştir. Weber'in kalite idaresine olan katkıları, düzen kurma, vazife, mesuliyet ve yetki dağılımının akla dayanan ve bilimsel bir biçimde yapılmasını temin etmek şeklinde olmuştur.
Kalite idaresi ile alakalı ilk sistemli faaliyetler 1932 senesinde W. F. Shewart'ın yaptığı çalışmalara kadar dayandırılabilir. Kalitenin bütün firma hareketlerini yönlendirecek ve farklı bir idare fikri oluşturacak seviyeye gelmesi ise 1980'lerde olmuştur. Bu devirde, istatistiki kalite kontrolü çalışmaları şeklinde görülen kalite çalışmaları birtakım kişi veya departmanların mesul olduğu bir iş ya da uzmanlık alanı olarak gelişmeye başlanmıştır.
1950 – 1960'lı senelerde Philip Crosby, GenichiTaguchi, EdwardsDeming, Joseph Juran, KauroIshikawa ve Armand Feigenbaum gibi isimler başta olmak üzere kalite kavramı yönlendiren insanlar tarafınca yapılan faaliyetler ve öne sürülen fikirler, globalizasyon ile birlikte kalite kavramının tüm firma çalışmalarını yönlendiren bir ana kavram şeklini almasını sağlamıştır.
Kalitenin tarihi gelişmesini genel olarak muayene, kalite kontrol, kalite güvence ve toplam kalite olarak dört seviyede toplayabiliriz. Aşağıdaki kısımlarda bu devirlere ait bilgiler açıklanmıştır.
Muayene
Bu seviyenin ana yaklaşımı kusurlu ürünlerin müşteriye gitmemesini sağlamaktır. Muayene işlemi üretimin son seviyesinde uygulanması nedeniyle türlü açılardan kaynak müsrifliğine neden olmakta ve ekonomik maliyetleri arttırmaktadır. Bu yaklaşımda müşteriler sakınırken üretici firmalar sıkıntılı durumda kalabilmektedir. Kusurlu ürünler üreticiler açısından ekonomik maliyet oluşturur. Bu durumdan üretici firmaların da sakındığı bir düzen üzerinde durulmuş ve bir sonraki seviyeye geçiş sağlanmıştır.
Kalite Kontrol
Kontrol, rastgele çalışmaların daha önce tespit edilen kaideler çerçevesinde belirli hedefleri gerçekleştirecek şekilde uygulamasını sağlama işlevi olarak tanımlanabilir. Kalite kontrolü; ürünün kalitesini arttırmayı, ulaşılan kalite seviyesini korumayı ve ürün maliyetini minimum seviyede tutmayı hedeflemektedir. Kalite kontrolü, ürünün üretiminden müşteriye ulaşımına kadar devam eder. Kalite kontrol işlevi aşağıdaki ana adımları içerir:
• Standartların Belirlenmesi: Tepe idaresi politikaları, müşteri talep ve gereksinimleri ile teknolojik olanaklar incelenip alınarak, ürün kalitesi ile alakalı maliyet, güvenilirlik ve performans standartları tespit edilir.
• Uygunluk Değerlendirmesi: Ürünün kalite niteliklerinin, daha önce tespit edilen standartlara uygun olup olmadığı değerlendirilir.
• Düzeltici Kararlar Alınması: Standartlardan tolerans sınırları dışına çıkan sapmalar meydana geldiğinde gereken düzeltici kararlar alınır.
• Geliştirme Çalışmaları: Kalite ile alakalı maliyet, güvenilirlik ve performans standartları geliştirilir; yeni prosedür ve teknolojik imkanlar araştırılır.
Kalite Güvence
Kalite güvence, ürün ya da hizmetin belirtilmiş zorunlulukları yerine getirmesinde yeteri kadar güveni sağlayacak düzenli ve sistemli çalışmalar bütünü olarak tarif edilir. Kalite güvence, daha önce belirtilmiş ürünün kalite standartlarını meydana getiren ve bunların korunmasını sağlayan prosedürleri, kaideleri ve politikaları içeren sistemdir. Kalite güvencesi sistemi, kaliteye tesir eden iç ve dış ögeleri kapsamaktadır.